به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی شهر روشن از کرمانشاه، نوروز در ایام باستان یکی از جشنهای ایرانیان بوده که در فرهنگهای مختلف جوامع گوناگون با یکدیگر متفاوت است. در کرمانشاه نیز همانند دیگر شهرهای ایران جشن نوروز همراه با مراسم خاصی بوده که در شهرهای مختلف این استان متفاوت بوده است.
براساس این گزارش، در بعضی از مناطق روستایی استان کرمانشاه مانند روستاهای شهرستان ثلاث باباجانی سفره هفت سین را بنا بر رسوم منطقه خودشان تهیه می‌کردند و با شکوه و جلوه خاصی سبزه، سمنو، آیینه، قرآن، انواع شیرینی های محلی که خانم هر خانه آن را تهیه می‌کرد به همراه کمی نخود، کشمش و تخم مرغهای رنگی داخل سفره هفت سین می‌گذاشتند.
روزهای پایانی سال که ابتدا با خانه تکانی شروع می‌شد و به چهارشنبه آخر سال، پنج شنبه غریبان، شالگردانی، قاشق زنی، تخم مرغ شکستن، دید و بازدیدهای اقوام و آخرین مراسم به دل دامن صحرا و طبیعت رفتن در روز سیزدهم ختم می‌شد، در شهرستان های تابع استان کرمانشاه هر کدام بنا به نوعی از آداب و رسوم خاص خود به استقبال از جشن نوروز می‌رفتند.
مراسم قاشق زنی در عید نوروز در چهارشنبه آخرسال در کرمانشاه
محمدهاشم شکری گفت: به خوبی به یاد دارم عید نوروز در زمان های گذشته همراه با آداب و رسوم خاصی بود که بیشتر آن امروزه یا از بین رفته یا خیلی کمرنگ شده است، از جمله مراسم ” قاشق زنی ” بود که قبل از عید نوروز در مراسم چهارشنبه آخر سال به جای پریدن از روی آتش برای کمک به نیازمندان و فقرا پسران جوان و نوجوان با چادر سر و صورتشان را کاملا می‌پوشاندند به طوریکه شناخته نشوند و نزدیک خانه‌ها می‌ایستادند و قاشقشان را بهم می‌زدند، صاحب خانه هم در حد توانایی مالی که داشت مقداری مواد غذایی یا پول به داخل کاسه می‌گذاشت.
در آخرین ماه سال و قبل از عید نوروز بزرگان هر خانواده‌ای با خریدن مقداری لباس نو و مایحتاج زندگی مثل برنج، روغن، شکر وغیره به مستمندان و افراد بی‌بضاعت فامیل یا آشنا هدیه می‌دادند.
رسم دیگر مردم کرمانشاه این بود روز پنج شنبه غریبان یعنی دو هفته قبل از سال جدید به زیارت اهل قبوری می‌رفتند که در جوار امامزادگان یا در آرامگاه های شهرستان های مذهبی دیگری مانند قم یا مشهد و… مدفون بودند.
از دیگر آداب و رسوم مردم این شهر برگزاری آیین سال تحویل همراه با اعتقادات مذهبی بود به‌طوریکه خانواده‌ها به همه فرزندان تأکید می‌کردند لحظه تحویل سال با وضو پای هفت سین بنشینند و دعای ” یا مقلب القلوب والابصار” را زمزمه کنند. در زمانی که ما بچه بودیم، پدربزرگم من و بقیه برادرانم را در اولین روز فصل بهار به دیدار خانواده علما و روحانیون سادات می‌برد و پولی که به‌عنوان عیدی از سادات هدیه می‌گرفتیم تأکید داشتند به‌عنوان ” برکت کیسه ” تا سال بعد خرج نکنیم و در کیف پولمان نگهداری کنیم.
برگزاری مراسم عید نورزوز در بین مردم ثلاث باباجانی
مختار قادری از شهروندان اهل ثلاث باباجانی است که درباره آداب و رسوم مردم شهرستان خود می‌گوید: وقتی که بچه بودیم تا قبل از انقلاب که مردم ثلاث برق نداشتند و تلویزیون هم بین مردم نبود، تنها رسوماتی که مردم این شهر داشتند برگزاری چهارشنبه آخرسال همراه با روشن کردن مقدار کمی آتش بود بدون ترقه بازیهای الآن و چیدن سفره ” هفت سین ” به سبک مردم ثلاث که عبارت بود از آیینه، قرآن، دو عدد شمع همراه با مقداری شیرینی محلی که مادر خانواده آن را تهیه می‌کرد، سبزه که به نشانی بهار و سبز شدن طبیعت بود، همراه با مقداری نخود، کشمش و سمنو و در یکی، دو، دهه‌ اخیر پای ماهی قرمز به سفره هفت سین مردم باز شده است که تا قبل از این در هفت سین مردم این شهر وجود نداشته است.
بعد از سال تحویل پدر یا پدربزرگ خانواده از لابلای قرآن به هر کدام از نوه‌ها سکه و به بقیه بچه‌های فامیل تخم مرغ های رنگ شده را هدیه می‌دادند، مردم با صدای گلوله توپی که از طرف سربازخانه یا پایگاه‌های نظامی داخل شهر به صدا در می‌آمد متوجه لحظه تحویل سال نو می‌شدند و همه همدیگر را می‌بوسیدند و تبریک می‌گفتند.
سالهای قدیم تجملات مثل الآن زیاد نبود که برای یک سفره هفت سین کلی هزینه کنی تا رنگ و مدل سال جدید باشد مردم با وسایلی که در منزل داشتند سفره هفت سین را تهیه می‌کردند .
یکی دیگر از رسم و رسومات نوروز مردم ثلاث باباجانی دیدار اقوام و آشنایان در ایام نوروز بود که معمولا همراه با شادی، پایکوبی محلی و انجام بازیهای بومی، محلی توسط بچه‌های فامیل بود که یکی از سرگرمیهای بسیار لذتبخش بود.
در آخرین روز عید نوروز، به دلیل کوهستانی بودن منطقه و داشتن کوه ودشت زیاد رسم بر این بود که از صبح زود به دامن طبیعت می‌رفتیم و ظهر همه به خانه برمی‌گشتند.
تهیه آتش با کندن بوته‌ها خشک و مواد اضافی داخل منزل
محمد حسین میرزایی که اکنون در دوران بازنشستگی است عنوان کرد: حدود ۶۰ تا ۷۰ سال پیش در شهر کرمانشاه رسم و رسومات بسیار خوبی در عید نوروز اجرا میشد همه بچه‌های محل در یک مکان جمع می‌شدیم و شب چهارشنبه آخر سال با کندن بوته‌های خشک و کاغذهای باطله یا وسایل اضافی که درخانه بود یک آتش کوچکی درست می‌کردیم و از روی آتش می‌پریدیم و این شعر را ذکر می‌کردیم” زردی و رنجوری من از تو، سرخی و شادابی تو از من” یکی دیگر از رسمها ” تخم مرغ بازی ” که بود در همان شب چهارشنبه آخر سال به جای ترقه بازی پسر بچه‌های تا قبل از سن ۱۲ سالگی تخم مرغهایشان را به هم می‌زدند و تخم مرغ همدیگر را می‌شکستند و در آخر تخم مرغ هرکس سالم بود برنده می‌شد.
مراسمی به نام ” شالگردانی ” وجود داشت که پسرهایی که سن و سال کمتری داشتند از بالای پشت بام خانه‌ها شال یا چفیه‌ بسیار بلندی را به داخل خانه آویزان می‌کردند و با صدای بلند فریاد می‌زد ” شالم را نسوزانی” ( یعنی به من کمک کنید) یا با گفتن این دعا ” خدایا پسر صاحب خانه را نکشی ” و صاحب خانه با دیدن این شال به اندازه توانایی مالی که داشت داخل آن مقداری آجیل، شیرینی یا مواد غذایی می‌گذاشت.
از دیگر رسمها رسم ” نوعروسان ” بود که پسری که نامزد داشت همراه با پدر و مادرش در اولین روز سال نو باید به دیدار خانواده دختر می‌رفتند و برای دختر مورد نظر، عیدی مناسبی هدیه می‌بردند.
قبل از عید نوروز مراسمی بود به نام ” آشتی کنان ” که بزرگترهای خانواده بین کسانی که اختلافی وجود داشت صلح و آشتی برقرار می‌کردند. در ایام نوروز به دیدار اقوام و آشنایان می‌رفتیم و آخرین روز همراه اقوام و همسایگان به‌طور دسته جمعی به طبیعت می‌رفتیم و سبزه‌های نوروز را به داخل آب روان می‌انداختیم تا همه ناپاکی و آلودگی سال جدید را با خود ببرد و یکی از رسمها این بود که روز سیزدهم دختران جوان با ” گره زدن چمن و سبزه‌ها ” به نیت باز شدن بختشان که تا سال آینده ازدواج کنند.
رشته پلو در شب سال کهنه و خورشت قورمه سبزی در شب سال نو مردم کرمانشاه
نجمه سعیدی یکی دیگر از شهروندان کرمانشاهی است که آداب و رسوم عید نوروز را چنین بیان می‌کند: در زمانهای گذشته مردم از ۲۰ روز قبل از عید شروع به خانه تکانی می‌کردند و هنوز هم این رسم وجود دارد که آخرین شب سال کهنه مردم با تهیه ” رشته پلو” به استقبال سال جدید می‌رفتند به این معنی که در سال آینده رشته کارها در دستشان باشد و شب سال نو ” خورشت قورمه سبزی” تهیه می‌کردند به این معنی که در سال جدید همیشه سبز و خرم باشند. در روز سیزدهم فروردین هم خانمها ” کوفته کرمانشاهی ” تهیه می‌کردند و موقعی که می‌خواستند به دامن طبیعت بروند این غذا را همراه با خود می‌برند.
۶۰ سال پیش سطح رفاه مردم اینقدر زیاد نبود که پدر و مادرها هر روز برای بچه‌ها خرید کنند فقط سالی یکبار قبل از عید نوروز بزرگترها برای بچه‌ها لباس و کفش نو می‌خریدند. چند ساعت قبل از شروع سال تحویل هفت سین را با وسایلی که در خانه داشتند تزیین می‌کردند و موقع سال تحویل سوره ” قاف ” را می‌خواندند زیرا معتقد بودند خواندن این سوره سبب” برکت و روزی زیاد” در بین اهالی خانواده می‌شود.
مردم کرمانشاه اعتقاد دارند که در عید نوروز ” حضرت علی(ع) ” در واقعه “غدیر خم ” به ولایت رسید و پیامبر اعظم(ص) دستانش را بر روی دستان خود گرفت.
از دیگر رسمهای مردم کرمانشاه همان ” میر نوروزی ” است که الان بیشتر در روستاها برگزار می‌شود طوریکه بعضی از مردها صورت خودشان را سیاه می‌کردند و به شکل ” حاجی فیروز” در خیابانها و کوچه‌ها آواز می‌خواندند و مردم را سرگرم می‌کردند. از دیگر مراسماتی که در کرمانشاه هنوزهم به همان رسم قدیم وجود دارد رسم ” نوعید ” است. خانواده‌هایی که در سال قبل عزیزانشان را از دست داده‌اند در خانه می‌نشینند و مردم برای عرض تسلیت به دیدارشان می‌روند که در زبان کرمانشاهی به این کار ” سر سلامتی ” می‌گویند.
نوروز یکی از آیینهای کهن ایرانیان است که هزاران سال است در شهرها و روستاها مناسب با رسم و رسومات مردم آن شهر برگزار می‌شود و در استان کرمانشاه هم یکی از رسومات دیدار با علماء و روحانیون سادات است که از زمانهای گذشته تا کنون این رسم به طور ویژه‌ای برگزار می‌شود و این نشاندهنده علاقه و احترامی است که مردم به خاندان اهل بیت دارند.
از دیگر مراسمات خوبی که وجود دارد رسم آشتی کنان است که قبل از عید از طرف بزرگان فامیل بین کسانی که دچار کدورت هستند انجام می‌شود و مردم خیر از زمانهای گذشته با شناسایی افراد نیازمند با هدیه دادن به این خانواده‌ها از آنان حمایت می‌کنند و در جشن نوروز و آغاز فصل بهار همیشه مورد استقبال ایرانیان بوده پیام آور شادی و نوشدن طبیعت و پاکیزگی است.
در کرمانشاه، پیش از عید، خانواده‌ها برای برگزاری جشن نوروز خود را آماده می‌کنند و به تهیه پوشاک نو و نیازمندی‌های دیگر می‌پردازند؛ زیرا بر این باورند که فراهم نمودن وسایل مورد احتیاج زندگی برای نخستین روز سال سبب فراوانی نعمت در تمام طول سال خواهد شد.
جشن نوروز از زیباترین جشن‌هاست که به همراه خود پاکی و پاکیزگی و تازه شدن دیدارها و زدودن زنگار کینه‌ها و قهرها را به ارمغان می‌آورد.
گزارش از: الهام دودمان تیپی
انتهای پیام/ت/د